Zwyrodnienie stawów: jak ochronić kolana

Spróbuj usiąść, wstać, albo założyć spodnie bez zginania stawu kolanowego, a przekonasz się, jak bardzo ułatwia on życie, nie mówiąc już o tym, jak przydaje się w sporcie.

Niestety, coraz więcej młodych, aktywnych kobiet boryka się z problemem, który dotąd kojarzył się głównie z osobami starszymi: osteoartrozą (OA), czyli chorobą zwyrodnieniową stawów. Pobolewa Cię kolano? Nie lekceważ tego.

Jawna niesprawiedliość

Szczególnie szkodliwe dla kolan jest rozpoczynanie kariery sportowej w młodym wieku i uprawianie tylko jednej dyscypliny. Zwłaszcza gdy jest to dyscyplina związana z dużym tempem gry, wyskokami i częstymi zmianami kierunku ruchu, jak koszykówka, siatkówka czy tenis. Ale nie trzeba być zawodowcem, żeby wystawić na ciężką próbę swoje stawy.

Niebezpieczny dla nich może być nawet fitness przeładowany tymi samymi powtarzanymi do znudzenia ćwiczeniami, np. tysiącami przysiadów czy kilometrów na mechanicznej bieżni. Niestety, kobiety są od trzech do ośmiu razy bardziej narażone na kontuzje kolan niż mężczyźni. Dlaczego? Po pierwsze, z powodu biologii. Hormony sprawiają, że kobiece stawy są bardziej podatne na kontuzje.

Badania wykazały, że mięśnie w kolanach pracują różnie w różnych fazach cyklu menstruacyjnego, zwiększając ryzyko kontuzji. Pewną rolę mogą również odgrywać różnice w systemie nerwowym między płciami. Naukowcy z Oregon State University wykazali, że mięśnie mężczyzn reagują na impulsy nerwowe znacznie szybciej niż mięśnie kobiet, co może oznaczać, że mięśnie kobiet mogą reagować zbyt wolno w decydujących momentach.

Poza tym dwa chromosomy X wyznaczają też inny sposób poruszania się. Np. kobiety lądują z nogami blisko siebie, z kolanami skierowanymi do środka, co stanowi zagrożenie dla więzadeł krzyżowych przednich (sprawdź, jak zapobiegać urazom w trakcie treningu na siłowni oraz podczas biegania).

Droga krzyżowa

Kontuzje więzadła krzyżowego przedniego są bolesne i niestety często ciągną się długo. U więcej niż połowy kontuzjowanych kobiet po kilku latach rozwija się OA. Ta liczba jest szczególnie niepokojąca, ponieważ liczba kobiet cierpiących na uszkodzenia więzadła rośnie.

Równie niebezpieczne,a jeszcze częstsze są uszkodzenia łąkotki – elastycznej chrząstki, która chroni kości stawu przed ścieraniem. „Kontuzje łąkotki zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia OA o połowę, ponieważ niektóre części łąkotki nie potrafią się same zregenerować, więc małe uszkodzenia stają się z czasem dużymi” – wyjaśnia chirurg ortopeda dr Donald Goodfellow.

Gdy tracimy równowagę, choćby w czasie tak prostej czynności, jak kucanie i skręcanie, by podnieść coś z podłogi, może dojść do uszkodzenia łąkotki nawet u młodych i zdrowych kobiet, które wcześniej nie miały żadnych problemów z kolanami.

Co gorsza, można mieć małe uszkodzenia łąkotki i nawet o tym nie wiedzieć, dopóki sytuacja nie stanie się naprawdę poważna, ponieważ łąkotka nie ma zakończeń nerwowych.

Ochrona

Chociaż nie możesz w 100% zabezpieczyć się przed OA (chrząstka starzeje się razem z nami), możesz zrobić wiele, żeby długo była w dobrym stanie. Nadwaga jest jednym z głównych czynników ryzyka OM, dlatego utrzymanie prawidłowej wagi jest kluczowe – według ekspertów już kilka dodatkowych kilogramów znacznie zwiększa ryzyko urazu stawów kolanowych.

Również wysokie obcasy szkodzą stawom, gdyż skracają Twój krok, co powoduje zwiększenie obciążenia wewnętrznej strony kolan. Martwisz się, że już masz zniszczone stawy? Jeśli odczuwasz łagodny lub umiarkowany ból, który pojawia się i znika w czasie ćwiczeń, nie musisz się martwić, ale jeśli ciągle czujesz ból w tej samej części kolana dłużej niż przez trzy tygodnie i nie pomagają Ci niesteroidoweleki przeciwzapalne, ograniczenie wysiłku czy okłady z lodu, czas wybrać się do lekarza.

Opuchlizna, trzaskanie, przeskakiwanie, rwanie w zimne dni czy uczucie, że kolano jest niestabilne, również powinny Cię skłonić do wizyty u specjalisty medycyny sportowej. Obecnie lekarze dysponują zastrzykami, które zwalczają stan zapalny i uzupełniają płyny, co przynosi szybką ulgę.

Na horyzoncie są zabiegi z chrząstkami hodowanymi w laboratorium – takie chrząstki naprawiałyby małe uszkodzenia, zupełnie jak plomby wypełniają ubytki w zębach. A profilaktycznie, żeby chronić stawy, musisz wzmocnić mięśnie w ich sąsiedztwie. Byle równomiernie, bo nierównomierne siły mogą zwiększyć ryzyko kontuzji.

Dobrym wyborem będzie tradycyjny aerobik – taki wysiłek nie tylko zwiększa siłę mięśni, ale również ich elastyczność, poprawia koordynację ruchową i równowagę, w ten sposób zmniejszając prawdopodobieństwo przeciążeń stawu. Umiarkowanie intensywny trening na rowerze stacjonarnym lub orbitreku też jest wskazany. No i na koniec jedna, najważniejsza zasada: nigdy, ale to nigdy nie obciążaj mocno kolan bez rozgrzewki.

Samo nie przejdzie

Auć! Skręciłaś kolano i teraz czekasz, aż samo się uleczy? Błąd. Zobacz, jaki jest scenariusz dalszych wydarzeń.

Po miesiącu

Gdy chrząstka została uszkodzona, w stawie występuje stan zapalny.

Po kilku miesiącach

Nieleczony stan zapalny rozprzestrzenia się, a tkanka chrzęstna zaczyna się powoli wykruszać.

W ciągu roku

Uszkodzenia zaczynają obejmować sąsiadujące, dotąd zdrowe fragmenty chrząstki.

Drugi rok

Nadal nie odczuwasz bólu, ale przeciwciała zaczynają już niszczyć praktycznie wszystkie elementy stawu: chrząstki, ścięgna i kości. Badania MRI w tym momencie wykazałoby już ślady zniszczenia.

Po czterech latach

Chrząstka, która do tej pory chroniła głowy kości udowej i piszczelowej, wyciera się, odsłaniając unerwione części stawu. Czujesz już ból. Może się pojawić opuchlizna. Pomóc mogą zastrzyki sterydowe lub z kwasem hialuronowym.

5-10 lat później

Chrząstka jest już tak zdegenerowana, że przestaje amortyzować wstrząsy. Kości stawu zaczynają się o siebie ocierać i niszczyć. Ból utrudnia Ci wchodzenie po schodach, a nawet spacer. Drobny ubytek chrząstki sprzed kilku lat zmienił się już w pełni rozwinięte zapalenie stawu. Na tym etapie czasami jedynym sposobem naprawy jest już tylko wstawienie endoprotezy.

WH 12/2015