Zmniejszenie żołądka (operacja bariatryczna): na czym polega, dieta po zabiegu

1. Zmniejszenie żołądka – operacja bariatryczna
2. Zmniejszenie żołądka – rodzaje zabiegów bariatrycznych
3. Zmniejszenie żołądka – wskazania
4. Zmniejszenie żołądka – przeciwskazania
5. Waga idealna – sprawdź swoje BMI
6. Dieta po operacjach bariatrycznych
7. Zmniejszenie żołądka – powikłania pooperacyjne
8. Zmniejszanie żołądka – pytania do eksperta

Zmniejszenie żołądka – operacja bariatryczna

Otyłość jest bardzo poważnym problemem współczesnego świata. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że liczba otyłych osób potroiła się od roku 1975. Ponadto w 2016 roku u 39% osób, które ukończyły 18 lat, odnotowano nadwagę, a aż 13% osób zmagało się z otyłością. Głównym problemem nie są wyłącznie dodatkowe kilogramy, a choroby, które pojawiają się u osób otyłych i mogą prowadzić do przedwczesnej śmierci. Jedną z możliwości poradzenia sobie z nadwagą jest zabieg zmniejszania żołądka. Zabieg bariatryczny nie jest magicznym sposobem, który pozwoli Ci mniej jeść, jest raczej możliwością na nowe, dłuższe życie. Jeżeli zastawiasz się czy podjąć się zabiegu (ze względu na swoje fanaberie) przede wszystkim musisz sobie zdać sprawę z tego, że po operacji Twoje żywienie już nigdy nie będzie wyglądało tak samo. W niektórych przypadkach pacjenci nie mają wyboru, ponieważ zmniejszenie żołądka może uratować im życie. 

Znane osoby, które poddały się zabiegowi zmniejszenia żołądka to m.in.: Tomasz Sekielski (polski dziennikarz), Kelly Osbourne (brytyjka aktorka, piosenkarka i modela), Rosie O’Donnell (amerykańska komediantka i aktorka), Lisa Lampanelli (amerykańska stand-uperka i aktorka).

ZOBACZ TEŻ: Przestrzegaj tych zasad, a będziesz żyła dłużej

Zmniejszenie żołądka – rodzaje zabiegów bariatrycznych

Zmniejszenie żołądka: Balon żołądkowy

Za pomocą endoskopu do żołądka wprowadzany jest specjalny balon, który zostaje napełniony solą fizjologiczną, dzięki czemu pacjent odczuwa uczucie sytości, dlatego je znacznie mniej, co skutkuje szybką utratą masy ciała. Po około 6 miesiącach (do roku) balon jest usuwany z żołądka przez lekarza. W czasie gdy balon znajduje się w żołądku, stosuje się dietę jak po każdej operacji bariatrycznej. Jednak po wyciągnięciu balona, żołądek wraca do rozmiarów sprzed zabiegu, dlatego ważne jest stosowanie się do zasad zdrowego żywienia. W innym wypadku masa ciała zacznie bardzo szybko rosnąć.

Koszt zabiegu: około 8 tys. złotych

Zmniejszenie żołądka: Rękawowa resekcja żołądka (Sleeve gastrectomy – SG)

Jest to jeden z najpopularniejszych zabiegów operacyjnych stosowanych w walce z otyłością. Polega na bardzo precyzyjnym wycięciu dużego fragmentu żołądka – pozostaje jedynie kawałek żołądka przypominający rękaw, który jest w stanie pomieścić wyłącznie do 150 ml pokarmu. Rękawowa resekcja żołądka jest uznawana za bardzo skuteczną metodę, pod warunkiem, że pacjent przestrzega restrykcyjnych zasad diety.

Koszt zabiegu: 10-15 tys. złotych

Zmniejszenie żołądka: Opaska żołądkowa (Adjustable Gastric Band)

Na żołądek nakładana jest silikonowa opaska, która ma na celu podzielić żołądek na dwie, komory (większą i mniejszą). Wyposażona jest ona w balonik, który zaciskany jest pod wpływem napełniania go specjalnym płynem. Pozwala on regulować stopień zaciskania. Dzięki temu pożywienie trafia do niewielkiej części żołądka i pacjent już po spożyciu małego posiłku czuje się syty. Niemniej jednak zabieg ten wykonywany jest bardzo rzadko, ze względu na jego niską skuteczność w porównaniu do innych.

Koszt zabiegu: 15-20 tys. złotych

Zmniejszenie żołądka: By-pass żołądkowy (Gastric bypass)

By-pass, inaczej ominięcie żołądkowe, to zabieg przeprowadzany metodą laparoskopową, który jest coraz częściej wykonywany w Polsce, a od wielu lat cieszy się popularnością w Stanach Zjednoczonych. Polega na chirurgicznej modyfikacji układu pokarmowego – żołądek zostaje podzielony na dwa zbiorniki, z czego mniejszy jest bezpośrednio łączony z jelitem cienkim, do którego kierowany jest pokarm (omijając dwunastnicę).

Koszt zabiegu: 18-27 tys. złotych

Zmniejszenie żołądka: Wyłączenie żółciowo-trzustkowe

W tym przypadku wycięte zostaje 2/3 żołądka, a pozostała część łączona jest z jelitem cienkim. Zmieniany jest także bieg jelita cienkiego, które dzielone jest na trzy części w taki sposób, aby tworzyły literę Y. Pierwsza część odpowiedzialna jest za transport pokarmu, druga natomiast staje się drogą dla soków trawiennych, a dopiero w trzeciej części zachodzą procesy trawienne. W ten sposób pacjent szybciej czuje się syty, a w dodatku zmniejszony jest proces wchłaniania w jelitach, co prowadzi do redukcji masy ciała, ale niestety również do zaburzenia wchłaniania witamin i składników odżywczych.

Zabiegi bariatryczne zmniejszenia żołądka można wykonać prywatnie, ale są one również refundowane przez NFZ.

Zmniejszenie żołądka – wskazania 

• Osoby z BMI powyżej 40 (z otyłością olbrzymią)
• Osoby z BMI 35 - 40 z chorobami współistniejącymi wynikającymi z otyłości
• Osoby z BMI 30 – 35 z chorobami współistniejącymi, po indywidualnej ocenie lekarza

Lekarz decyduje o tym, czy pacjent z niższym BMI zostanie zakwalifikowany do operacji, ponieważ  zdarza się tak, że pacjent nie ma dużej otyłości, ale występują u niego schorzenia, które wynikają z otyłości, np. miażdżyca, cukrzyca, lub nadciśnienie. W wielu przypadkach zmniejszenie żołądka może po prostu ratować życie.

Ponadto tego typu zabiegi skierowane są do osób wytrwałych, świadomych i zmotywowanych, które są w stanie na zawsze zmienić swoje życie (przede wszystkim nawyki żywieniowe). 

Zmniejszenie żołądka – przeciwwskazania

O tym, czy pacjent zostanie zakwalifikowany do operacji, zdecyduje lekarz po przeprowadzeniu szczegółowych wywiadów i odpowiednich badań.

Do głównych przeciwwskazań należą:

• Choroba wrzodowa lub inne schorzenia żołądka
• Niektóre choroby układu pokarmowego, np. choroby zapalne jelit
• Poważna choroba nerek, wątroby lub płuc
• Ciężkie zaburzenia krzepnięcia
• Uzależnienie od alkoholu lub narkotyków
• Choroby psychiczne, które mogłyby wpływać na niechęć do stosowania rygorystycznej diety pooperacyjnej
• Ciąża lub karmienie piersią
• Brak możliwości właściwej i długofalowej opieki pooperacyjnej

Bardzo ważnym elementem, przed podjęciem decyzji o zabiegu, jest także konsultacja z psychologiem, który oceni przyczyny otyłości, a także przeanalizuje stan psychiczny i świadomość pacjenta. Praca z psychologiem nie kończy się na kilku wizytach przed poddaniem się operacji. To jest dopiero początek długiej pracy pozabiegowej. Zadaniem psychologa jest motywowanie pacjenta do trzymania restrykcyjnej diety i wszelkich zasad związanych z dalszym leczeniem.

Idealna masa ciała – sprawdź swoje BMI

Wskaźnik BMI (Body Mass Index) to stosunek masy ciała do wzrostu wykorzystywany w celu określenia ryzyka pojawienia się chorób spowodowanych nadwagą, którymi są m.in.: miażdżyca, cukrzyca typu 2, czy niedokrwienie serca. Możesz sama obliczyć swoje BMI, korzystając z tego matematycznego wzoru:

BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m)2

Wskaźnik ten ma zastosowanie wyłącznie u osób dorosłych. Ponadto musisz pamiętać, że wskaźnik BMI nie jest wyrocznią, a bardzo prostym wyliczeniem, które może tylko dać Ci sygnał, że czas o siebie zadbać.

ZOBACZ TEŻ: WZW C - wszystko, co powinnaś wiedzieć o wirusowym zapaleniu wątroby typu C

Dieta po operacjach bariatrycznych

Dieta po zabiegach bariatrycznych jest bardzo rygorystyczna i w tym przypadku nie ma mowy o indywidualnych upodobaniach. Każdy pacjent musi przestrzegać sztywnych zasad narzuconych przez lekarza i dietetyka do końca życia. Jak wygląda jadłospis pacjenta po zmniejszeniu żołądka? O każdym etapie diety opowiedziała nam dietetyczka Katarzyna Kaźmierczyk-Kaczyńska.

Tydzień 1: Dieta płynna  

(Od 1500 do 1900 ml płynów dziennie)

Pierwsze dwa dni po zabiegu: Można wypić jedynie 15 ml wody na jedną porcję (1 łyżka). Bardzo ważne są przerwy między porcjami (minimum 10 minut), ponieważ żołądek musi się stopniowo przyzwyczaić do zmiany.

Do tygodnia (od 3 do 7 dnia) po zabiegu można zwiększyć wielkość jednej porcji do 100 ml (mniej więcej 1/3 szklanki).

W tym czasie do codziennego jadłospisu można stopniowo wprowadzać:

• niewielkie ilości płynów odżywczych, czyli m.in. klarowne wywary z warzyw, jogurty pitne, mleko roślinne lub krowie 0% (produkty te muszą być odtłuszczone). Powinny stanowić nie więcej niż połowę wszystkich wypijanych w ciągu dnia płynów.

Tydzień 2 i 3: Produkty miękkie

(50 gramów na posiłek + 100 ml płynu na jedną porcję)

Jeżeli organizm pacjenta dobrze toleruje płynne produkty, można zacząć wprowadzać lekkostrawne produkty z wysoką zawartością białka. Wszystko musi być miękkie, zmiksowane lub w postaci przecieru. Będą to np.:

• zmielony kurczak lub indyk
• mielone warzywa
• jogurty
• serek wiejski/twaróg

Bardzo ważnym elementem jest także jedzenie bardzo powolne, dokładne przeżuwanie, aby zapobiec wymiotom i innym niepożądanym objawom. Wielkość porcji zależy od indywidualnej tolerancji, jednak nie powinna przekraczać 150g. 

Tygodnie 4,5 i 6: Miękkie, ale stałe pokarmy

(70-100g gramów na posiłek+ 100 ml płynu na jedną porcję)

W tych tygodniach dieta jest stopniowo rozszerzana. Pacjent nadal będzie spożywał miękkie produkty, ale już nie w papkowatej formie. Należy pamiętać, aby wprowadzać nowe produkty pojedynczo, aby sprawdzić czy organizm bez problemu je przyswoi. Wielkość porcji zależy od indywidualnej tolerancji, jednak nie powinna przekraczać 150g.

• gotowane warzywa
• miękkie owoce: maliny, truskawki, jagody
• drobno pokrojone mięso i ryby (kurczak, indyk, dorsz, mintaj)
• kasza manna, kasza jaglana, płatki jaglane
• serek wiejski, twaróg, jogurt naturalne, kefir, maślanka

Tydzień 7 i dalej: Dieta docelowa

(100-150 gramów na posiłek + 100-150 ml wody na jedną porcję)

Dieta pozabiegowa opiera się na konkretnej ilości spożywanych kilokalorii (700-900 kcal przez pierwszy rok po operacyjnym zmniejszaniu żołądka lub przez cały okres posiadania balona). Podstawą diety po operacji bariatrycznej jest białko, które pozwala pacjentowi zachować masę mięśniową. Wprowadzamy płatki, kasze gruboziarniste, pieczywo pełnoziarniste, wszystkie warzywa. Dieta ma formę stałą. Wciąż najważniejsze jest spożywanie białka w postaci mięsa drobiowego, chudych ryb i chudego nabiału.

• 60-80 g białka
• Minimum 100 g węglowodanów
• Resztę posiłku wypełniają znikome ilości tłuszczów lub wcale ich nie ma

W zależności od stanu pacjenta, po 7 tygodniu można wprowadzić niewielkie ilości kawy i herbaty. Należy jednak pamiętać, że kawa pobudza wydzielanie soku żołądkowego, co w niektórych przypadkach może skutkować zgagą, ulewaniem i wymiotami.

Ponadto, bardzo ważna jest suplementacja (witamin i składników mineralnych) przede wszystkim przez pierwszy rok po zabiegu, kiedy dieta jest bardzo uboga i pozbawiona wielu składników odżywczych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Rok po operacji bariatrycznej:

Po roku „przyzwyczajania” żołądka do bardzo nisko kalorycznej diety można wprowadzić jadłospis, który umożliwi spożywanie do 1200 kcal dziennie. Dieta po zabiegu operacyjnym już nigdy nie będzie wyglądała tak jak kiedyś, ponieważ może dojść do rozciągnięcia żołądka, który szybko wróci do wielkości sprzed zabiegu. 

W diecie po operacji bariatrycznej znajdą się m.in.:

• Kurczak
• Indyk
• Chude ryby
• Twarogi
• Chudy serek wiejski
• Jogurt
• Wszystkie warzywa
• Wszystkie owoce w kontrolowanych ilościach
• Orzechy i ziarna niesolone
• Olej rzepakowy, olej lniany, oliwa z oliwek
• Pełnoziarniste produkty zbożowe (np.: kasza gryczana, bulgur, orkiszowa, płatki owsiane, pieczywo graham i razowe, makarony pełnoziarniste)

Wszystkie z powyższych produktów muszą być jedzone w kontrolowanych ilościach, ponieważ wciąż porcja posiłku nie powinna być większa niż 150g, a kaloryczność diety waha się w okolicach 1200 kcal.

Ponadto każdy pacjent musi być świadomy tego, że w jego diecie już nigdy nie pojawią się:

• Alkohol
• Słodycze
• Fast-food
• Produkty smażone
• Tłuste mięso i nabiał

Zmniejszenie żołądka – powikłania pooperacyjne

Jak przy każdej operacji, po zmniejszeniu żołądka może dojść do różnego rodzaju powikłań – zarówno w pierwszych dniach po zabiegu, jak i w późniejszych miesiącach i latach (ze względu na niską kaloryczność diety oraz niewystarczającą ilość składników odżywczych).

Powikłania pooperacyjne:

• nudności i wymioty
• zgaga
• krwawienie do przewodu pokarmowego
• infekcje ran pooperacyjnych
• zapalenie płuc
• depresja pooperacyjna

Powikłania późne:

• niedobory pokarmowe (niedokrwistość)
• nietolerancja niektórych składników np. laktozy
• utrata masy mięśniowej (im mniej masy mięśniowej, tym łatwiej jest później przybrać na wadze)
• niedoczynność tarczycy
• dna moczanowa
• kamica pęcherzyka żółciowego

Zmniejszanie żołądka – pytania do eksperta 

Głód kontra apetyt

Po operacji bariatrycznej uczucie głodu zawsze się zmniejsza. Problem może pojawić się w kwestii apetytu. Nasza dietetyczka zwraca uwagę na różnicę między tymi dwoma pojęciami. „Przede wszystkim apetytu nie da się zmniejszyć, dlatego taki zabieg nie jest dla każdego. Wiele osób jest otyłych nie dlatego, że są ciągle głodni, ale ze względu na to, że mają ochotę na jedzenie, a tego żaden zabieg nie zminimalizuje”. Zmniejszanie żołądka jest dla tych osób, które jedzą duże porcje po to, aby się najeść. Operacja pomoże im to zoptymalizować. 

Czy po operacji bariatrycznej może wystąpić efekt jo-jo?

Niestety wielu pacjentów wraca do poprzedniej masy ciała, co wynika z niestosowania zaleceń lekarza i dietetyka. „Zmniejszony żołądek można bardzo łatwo rozciągnąć” - tłumaczy Katarzyna Kaźmierczyk-Kaczyńska. Większe porcje, brak edukacji żywieniowej i efekt jo-jo jest murowany.

Czy po zabiegu bariatrycznym wskazana jest aktywność fizyczna?

Aktywność fizyczna jak najbardziej jest wskazana, ale dopiero po pierwszych ośmiu tygodniach, kiedy organizm zregenerował się po operacji. „Po tym czasie, pacjent może krok po kroku zacząć odpowiedzialne treningi, podczas których będzie obserwował reakcje swojego organizmu. Nie powinno się jednak wykonywać skłonów czy podnosić ciężarów, które mogłyby powodować zarzucanie treści z żołądka do przełyku” – dodaje dietetyk.

Dlaczego dieta jest tak ważna?

Dieta po zmniejszeniu żołądka jest niesamowicie ważna, bo dzięki niej pacjent jest w stanie kontrolować ilości spożywanych posiłków, które prowadzą do redukcji masy ciała. Niestosowanie się do zaleceń lekarza i dietetyka będzie skutkowało szybkim rozciągnięciem żołądka, efektem jo-jo i ponownym ryzykiem wielu chorób spowodowanych otyłością. „Wygojony żołądek po operacji bariatrycznej ma objętość około 150 ml i tylko tyle pacjent jest w stanie zjeść. Większe ilości jedzenia nie będą tolerowane przez żołądek, dlatego zjedzenie zbyt dużego posiłku może skutkować wymiotami. Z drugiej strony, są pacjenci, którzy jedzą zbyt dużo lub piją podczas posiłku, przez co niestrawiony pokarm przechodzi dalej do jelit. W takich przypadkach zwiększa się ciśnienie osmotyczne w świetle jelita, więc woda napływa do jego wnętrza, stąd występują mdłości, biegunka, zaburzenia pracy serca. Taką reakcję nazywamy zespołem poposiłkowym” – tłumaczy Katarzyna Kaźmierczyk-Kaczyńska.

Nasza ekspertka podkreśla, że jeżeli lekarz nie stwierdzi konieczności zmniejszenia żołądka, pacjent powinien się bardzo poważnie zastanowić czy na pewno jest gotów na diametralne zmiany. „Wiele osób żałuje zabiegu, ponieważ nie były do końca świadome tego, jak będzie wyglądało ich życie po zabiegu. Niektórzy myślą, że będą jedli to samo co zwykle, ale mniej. Niestety po zmniejszeniu żołądka nigdy nie wraca się do poprzedniego stylu odżywiania”.

ZOBACZ TEŻ: Narkotyki przyszłością psychiatrii?