Smog – wpływ zanieczyszczonego powietrza na zdrowie

Wstrzymaj Oddech

Możesz nie palić, nie jeść śmieciowego jedzenia, nie pić i unikać wszystkiego, co niezdrowe. Jednego jednak nie unikniesz – zatrutego powietrza. Nie myśl, że wyjeżdżając na wieś, coś zmienisz. Tam też jest źle. Jedyny sposób to zmiana nawyków. I prawa. Zmieńmy razem i to, i to.

Pamiętasz tego chłopaka z pryszczami i w okularach, który zalecał się do Ciebie w gimnazjum? Traktowałaś go wówczas „jak powietrze”, co oznaczało, że ostentacyjnie nie zwracałaś na niego uwagi. Prawdziwe powietrze traktuj jednak z większą uwagą.

Z wyliczeń Europejskiej Agencji Środowiska wynika, że brudne powietrze co roku zabija w Polsce 47 tysięcy osób. To prawie 15 razy więcej niż ginie w wypadkach drogowych. Dalej uważasz, że walka o czyste powietrze to fanaberia?

Rzeczywiście, na co dzień go nie widzisz. No, może czasami, gdy faluje nad rozgrzanym asfaltem albo gdy jest zasnute mgłą. Wydaje Ci się, że powietrze jest puste, że to tylko przestrzeń bez większego znaczenia. Wystarczy jednak odrobinę silniejszy wiatr, żeby powietrze pokazało rogi, by – rozwalając Ci fryzurę i wyrywając torby z ręki – udowodniło, że chociaż jest niewidzialne, to nie można go lekceważyć.

Tak się jakoś bowiem składa, że wiele największych zagrożeń ludzkiego zdrowia i życia jest niewidzialnych. A przynajmniej nie gołym okiem. Widziałaś kiedyś bakterię albo wirusa? Widziałaś promieniowanie rentgenowskie? Albo mutacje genów? Raczej nie. A jednak dziś już nie poddajesz w wątpliwość zagrożenia ze strony mikroorganizmów czy promieniowania. Czas przestać traktować powietrze jak powietrze.

Ostatnio problem zanieczyszczenia powietrza pojawia się w mediach częściej niż informacje o życiu intymnym aktorek serialowych, możesz więc być już nieco znieczulona. Z telewizora, kiosków i internetu doniesienia o tysiącach ofiar śmiertelnych brudnego powietrza atakują tak często, że w końcu się znieczulasz.

Myślisz sobie, że owszem, pewnie jest jakieś zagrożenie, ale przecież samochody też zabijają, w jedzeniu same trucizny, na plaży czyha na Ciebie złowrogie promieniowanie UV, a Ty jakoś żyjesz. Więc uodparniasz się na te informacje, traktując je – znowu! – jak powietrze. A przecież skutki oddychania tym, co wisi w powietrzu, odczuwasz już tu i teraz, tylko często nie zdajesz sobie z tego sprawy.

Złe powietrze

Każdy wdech powietrza, gdy roi się w nim od niebezpiecznych substancji, ma wpływ na Twoje ciało i umysł. Smog przyczynia się do powstawania blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych, co sprawia, że zwiększa się ryzyko zawału i udaru mózgu.

O ile jesteś zdrowa, to skutki nie będą natychmiastowe, ale jeśli Twój układ krwionośny nie działa całkiem prawidłowo, powinnaś szczególnie unikać ekspozycji na zanieczyszczone powietrze. Lekarze już zauważyli, że w dni, w których stężenia zanieczyszczeń są bardzo wysokie, liczba pacjentów na oddziałach kardiologicznych rośnie, i to znacznie.

Wiadomo także, że oddychanie smogiem ma działanie rakotwórcze. Mikroskopijne cząsteczki unoszące się w powietrzu przenikają do płuc i przez skórę, dostają się do krwi i rozsiewają rakotwórcze substancje po całym ciele. Najbardziej narażone są oczywiście płuca. Niektórzy uczeni sugerują, że istotny odsetek niepalących wśród ofiar raka płuc to właśnie skutek życia w zanieczyszczonych miastach.

Badania potwierdziły również, że zanieczyszczenie powietrza ma fatalny wpływ na płodność. Dowiedziono, że w rejonach, w których powietrze jest zanieczyszczone, więcej kobiet cierpi na bezpłodność, rodzi się więcej wcześniaków, częściej też występuje cukrzyca ciążowa. Ta zwykła zresztą również. Co gorsza, jedno badanie wykazało, że mieszkanki rejonów zanieczyszczonych dwukrotnie częściej rodzą dzieci chore na autyzm.

To nie koniec złych wieści. Niedawno amerykańscy uczeni z University of Utah School of Medicine odkryli, że w miejscach, gdzie zły stan powietrza utrzymywał się przez trzy dni z rzędu, liczba samobójstw wzrastała o 20%. Prawdopodobnie substancje, które wdychamy, zmieniają sposób, w jaki ciało jest w stanie wykorzystywać odpowiadającą za dobry nastrój serotoninę. „Przypuszczamy, że jeśli ktoś cierpi już na depresję lub ma do niej wrodzone predyspozycje, oddychanie zanieczyszczonym powietrzem może gwałtownie pogorszyć jego stan i doprowadzić do próby samobójczej” – wyjaśnia autorka badania, prof. Amanda V. Bakian, psychiatra.

Związek między brudnym powietrzem a samobójstwami jest jeszcze jeden. Uczeni z Tajwanu zauważyli, że zanieczyszczenie powietrza zwiększa ryzyko astmy, a z kolei ludzie chorzy na astmę aż dwukrotnie częściej popełniali samobójstwa.

Weź oddech

Przestraszona? Mamy nadzieję, bo sprawa, choć niewidzialna, jest naprawdę poważna. Ale, jak to zwykle w WH, nie zostawimy Cię z tymi złymi wieściami bez pomocy. Bo chociaż wróg kryje się wszędzie, wcale nie jesteś bezbronna.

Zacznij od ściągnięcia na telefon aplikacji „Jakość powietrza w Polsce”, przygotowanej przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Aplikacja zbiera dane ze stacji pomiarowych i po zlokalizowaniu najbliższej Ciebie wyświetla dane na temat stężeń pyłu PM10, pyłu PM2,5, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu i ozonu.

Co więcej, jeśli stężenie przekroczy stan alarmowy, dostaniesz powiadomienie. To już połowa sukcesu – wiedzieć, kiedy na zewnątrz jest niebezpiecznie. Tylko co zrobić z tą wiedzą?

Przede wszystkim, gdy stany alarmowe zostaną przekroczone, staraj się unikać przebywania na „świeżym” powietrzu. Nie wychodź z dzieckiem na spacer (dla dzieci smog jest szczególnie niebezpieczny!), zakupy zrób w galerii handlowej lub przez internet. Nie otwieraj okien. Przełóż trening na inny dzień lub wybierz się do siłowni.

Ale gdybyś miała odpuścić kolejny trening, posługując się wymówką, że powietrze jest za ciężkie, może rozważ to jeszcze raz. „Trening w umiarkowanie zatrutym powietrzu i tak jest lepszy niż brak treningu” – mówi prof. Julian Marshall z University of Washington. Wysiłek zwiększa dopływ krwi do płuc i mózgu, odżywiając te tkanki.

Gdy zamierzasz ćwiczyć na zewnątrz, biegać albo jeździć na rowerze w dni, gdy powietrze jest mocno nieprzejrzyste, sięgnij po maskę z wymiennymi filtrami (sprawdź nasz przegląd masek antysmogowych). I staraj się unikać głównych dróg i dużych skrzyżowań – w ich pobliżu stężenie pyłu jest największe.

Zagryź dym

Mieszkańcy Krakowa mawiają, że krakowskie powietrze nie jest wcale takie złe, trzeba je tylko dobrze pogryźć. Skoro już mowa o jedzeniu, to warto przypomnieć, że właśnie to, co jesz, może zmniejszyć skutki oddychania złym powietrzem.

Musisz tylko zadbać o to, żeby na Twoim talerzu znalazło się jak najwięcej produktów bogatych w witaminy C i E, które są silnymi przeciwutleniaczami i potrafią się rozprawić z wolnymi rodnikami z powietrza.

Zalecane dawki to 250 mg witaminy C i 50 IU witaminy E. Taką dawkę witaminy C zapewni Ci np. 100 gramów papryki i szklanka czarnych porzeczek. Witaminę E uzupełnisz, jedząc codziennie słonecznik, orzechy i dodając do sałatek oliwy z oliwek. Twoje serce świetnie też chroni kwas omega-3, który znajdziesz w tłustych morskich rybach, np. w makreli.

Nie rób dymu

Nie ograniczaj się jednak do egoistycznego dbania o siebie. Zadbaj też o to, żeby powietrze było czystsze. Pamiętaj, że – jak wyliczył Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania emisjami – to nie wielkie zakłady przemysłowe, ale piece i kotły grzewcze w naszych domach są największym trucicielem.

Tzw. niska emisja – czyli to, co wydobywa się z kominów domostw – odpowiada za ponad połowę fruwających w powietrzu pyłów PM10 i niemal 90% śmiertelnie niebezpiecznego benzopirenu. Jeśli więc masz w domu piec lub mają go Twoi rodzice, zrób wszystko, żeby palić w nim tylko dobrej jakości węglem i pod żadnym pozorem nie spalać w nim śmieci.

Tego nie pal w piecu:

• kolorowe czasopisma,
• opakowania po jogurtach,
• plastikowe butelki,
• stare opony,
• pieluchy
• inne śmieci.

Jeśli namówisz do takiej zmiany sąsiadów, jeszcze w tym sezonie będziesz oddychać czystszym powietrzem. Pamiętaj: małe zmiany, gdy są powszechne, przynoszą wielkie rezultaty.

Kosmetyki chroniące skórę przed smogiem

Zanieczyszczone powietrze nie tylko niszczy Twój organizm od środka. Ma też fatalny wpływ na stan Twojej skóry. Na szczęście ją również można chronić. Oto Twoja broń w kremie.

• Kiehl’s Cilantro & Orange Extract, Pollutant defending masque
  Cena: 145 zł
  Znajdziesz na: kiehls.pl
  Działanie: Wyciąg z nasion kolendry i pomarańczy odbudowuje warstwę ochronną skóry, zniszczoną przez substancje fruwające w zanieczyszczonym powietrzu. Maseczkę nakładaj na noc.
• Decléor Anti-Pollution, Nawilżający krem ochronny
  Cena: 216 zł
  Znajdziesz na: tigerandbear.pl
  Działanie: Ekstrakty z moringi i kwiatów pomarańczy zmniejszają wywołane przez szkodliwe substancje stany zapalne.
• Vichy Pureté Thermale, Odświeżający żel do mycia twarzy bez mydła
  Cena: od 40 zł,
  Znajdziesz na: vichy.pl
  Działanie: Po całym dniu spędzonym na bieganiu po mieście warto dać skórze odpocząć. Ten żel dokładnie oczyści skórę, a dzięki dodatkowi ekstraktu z moringi zniweluje szkody wyrządzone skórze przez pył, który na niej osiadł. 

WH 01-02/2016