Leki psychotropowe - działanie antydepresantów

Ten scenariusz znają miliony kobiet na całym świecie. Lekarz – po wysłuchaniu historii wzlotów i upadków, napadów panicznego lęku i tygodni bezsilnego popłakiwania w kącie, zamknięcia w sobie, milczenia i budzenia się w środku nocy bez powodu – stawia w końcu diagnozę: nerwica lękowa i depresja.

Następnie wyjaśnia, co można z tym zrobić i stawia nas przed wyborem: terapia poznawczo-behawioralna lub kilka miesięcy na psychotropach. Mówi, że tabletki pomogą nieco ogarnąć życie już po mniej więcej trzech tygodniach. Psychoterapia zajmie miesiące. Co wybieramy? Najczęściej na początek psychoterapię. Bo wzięcie pigułek traktujemy, jak przyznanie się do porażki.

Ten mechanizm nie jest niczym nowym. Już kilkadziesiąt lat temu psycholodzy zadawali cierpiącym ludziom pytanie o natężenie bólu, jaki odczuwają w tej chwili. Prosili, by pacjenci zaznaczyli na dziesięciostopniowej skali, jak bardzo ich boli. O dziwo, nikt – nawet cierpiący katusze z powodu choroby nowotworowej ludzie – nie zaznaczył 10. Każdy miał nadzieję, że to jeszcze nie jest najgorszy ból, jaki może się człowiekowi przytrafić.

Podobnie jest z zaburzeniami psychicznymi. Najpierw staramy się szukać rozwiązań „domowych”. Wiele czasu, często całe lata, zajmuje nam podjęcie decyzji o wizycie u specjalisty, a gdy już do niego trafiamy najpierw próbujemy wybrać metodę, która wydaje nam się bardziej naturalna, czyli psychoterapię. Tabletki, te słynne psychotropy, zostawiamy sobie na czarną godzinę, gdy już naprawdę nic nie pomaga.

To tylko choroba 

Oczywiście w przypadku innych chorób nie mamy takich oporów. Nic Cię nie powstrzymuje przed wzięciem ibupromu, gdy boli Cię głowa, nie wahasz się też zbyt długo, czy wziąć nospę czy nie. Jednak umysł to coś innego niż ciało, i przyznać się, nawet przed samą sobą, że potrzebujesz pomocy farmaceutycznej, jest niezwykle trudno.

Dowodzą tego badania Platform 51, z których wynika, że co piąta kobieta, która zdecydowała się sięgnąć po antydepresanty, ukrywa ten fakt przed rodziną. Jedna na 10 nie informuje o tym nawet swojego partnera.

Jednak najbardziej tajemnicze jesteśmy w pracy. Aż 37% kobiet zażywających antydepresanty ukrywa ten fakt przed pracodawcami. Wynika to przede wszystkim z obawy przed negatywną oceną, ale ma też prawdopodobnie także źródło głęboko w kulturze.

Dr Peter Kramer, psychiatra i autor popularnej książki „Wsłuchując się w Prozac”, sądzi, że wynika to z rozdźwięku między dwiema postawami. Z jednej strony jesteśmy przekonane, że z problemami z psychiką powinnyśmy poradzić sobie same, że „trzeba wziąć się w garść”.

Z drugiej zaś mamy głęboko zakorzenione przeświadczenie, że pigułka nie rozwiązuje problemu, że jedynie go na jakiś czas maskuje, więc najpierw wolimy poszukać pomocy gdzieś indziej, np. w rozmowie z przyjaciółką, w kolorowych pismach czy – od jakiegoś czasu – w internecie.

Zazwyczaj najpierw próbujemy postępować tak jak nas nauczyły mamy: próbujemy wziąć się w garść, zaczynamy na siłę oglądać więcej komedii, bo przecież śmiech pobudza wydzielanie serotoniny, rzucamy się w wir treningów...I czasami to pomaga. Bo depresja to dosyć pojemne pojęcie. Podpadają pod nie i przypadki ciężkie, wymagające leczenia w szpitalu, i tzw. epizody depresyjne, które trwają krótko i mogą przejść same z siebie. Czasami depresją nazywany bywa też zwykły spadek nastroju.

Wyznaczenie prawdziwej granicy między smutkiem a depresją nie zawsze jest łatwe. Często więc łudzisz się, że problem można rozwiązać na własną rękę. W końcu jesteś czytelniczką WH, kobietą, która chce panować nad własnym ciałem. Gdy chcesz poprawić sylwetkę, robisz więcej przysiadów i ograniczasz węglowodany. Nie sięgasz po cudowne tabletki, które odchudzają. To normalny odruch.

Jednak o ile ćwiczenia i zmiana diety mogą pomóc Ci pozbyć się nadmiaru tłuszczyku z bioder czy nawet wygrać z cukrzycą, o tyle w przypadku poważnych zaburzeń psychicznych – a do takich zalicza się depresja – sprawdzają się tak sobie. Znacznie skuteczniejsze są leki.

Skutki uboczne 

Kolejną przyczyną, dla której najdłużej jak się da staramy się unikać leków, jest lęk przed ich działaniem niepożądanym. Panuje bowiem powszechne przekonanie, że pigułki przeciwdepresyjne sprawiają, iż z kłębka nieszczęścia zamieniamy się w pozbawione jakichkolwiek uczuć roboty.

Lęk przed „odcięciem” od uczuć może być tak silny, że w końcu lądujesz w swoim pokoju zamknięta, niekąpana od tygodnia i martwisz się skutkami ubocznymi antydepresantów – boisz się, że zamienią Cię w zombie i nagle orientujesz się, że już nim jesteś. I że jeszcze chwila, a pojawią się myśli samobójcze, albo już się pojawiły. To znak, że najwyższy czas odwiedzić psychiatrę jeszcze raz – natychmiast, bez zwłoki.

Bez pomocy specjalisty możesz sobie nie poradzić i trafić do statystyk samobójstw, które są w Polsce zatrważające. W 2016 roku na swoje życie targnęło się co najmniej 10 tysięcy ludzi (tyle przypadków odnotowała policja; ile było nieudanych i niezgłoszonych prób samobójczych, tego nikt nie wie).

Mniej więcej połowa z tych prób zakończyła się wątpliwym sukcesem. W ciągu 12 miesięcy skutecznie odebrało sobie życie ponad 5 tysięcy Polaków. Wielu z nich mogłoby żyć, gdyby w porę otrzymali skuteczną specjalistyczną pomoc. Bo w depresji stawką jest często właśnie życie. Uratować je może... tabletka. A dokładniej – opakowanie tabletek.

Trzy tygodnie

Leki przeciwdepresyjne zazwyczaj zaczynają działać po dwóch, trzech tygodniach. Ale wcale nie robią z Ciebie zombie – wręcz przeciwnie. W porównaniu do stanu depresji działają jak eliksir życia. W końcu przestajesz się bać, zaczynasz ponownie nawiązywać kontakty z ludźmi, zaczynasz czuć!

Jeśli nie chcesz brać leków przeciwdepresyjnych, bo słyszałaś, że istnieje związek między ich przyjmowaniem a chorobami serca, cukrzycą czy dwubiegunówką, weź pod uwagę, że dobrze słyszałaś. Uczeni zauważyli jakąś korelację statystyczną, ale nie udało się odkryć związku przyczynowo-skutkowego.

Mogłaś też słyszeć, że skuteczność leków przeciwdepresyjnych jest porównywalna z placebo. Tak, wiemy, takie tytuły przyciągają uwagę, ale fakty są inne. Badanie przeprowadzone przez uczonych z The Royal College of Psychiatrists wykazało, że około 50-65% ludzi zauważa poprawę nastroju po trzech miesiącach stosowania antydepresantów, podczas gdy placebo jest o połowę mniej skuteczne.

Tabletki przeciwdepresyjne tak bardzo poprawiają jakość życia chorych, że połowa z nich przyjmuje je latami. I chwali to sobie, czasami publicznie. Jedną z gwiazd, które odważyły się przyznać do zażywania leków psychotropowych, jest  Amanda Seyfried, znana m.in. z „Wrednych dziewczyn”, „Mamma mia!” czy „Teda 2”.

W wywiadzie powiedziała, że od 11 lat leczy w ten sposób nerwicę natręctw i nie ma zamiaru przestać brać pigułek. Bo – jej zdaniem – nie ma powodu, by wstydzić się używania pomocnych narzędzi. Skoro coś można leczyć, trzeba to leczyć. Najskuteczniejszymi sposobami, a pigułki są właśnie najskuteczniejsze.

To już na zawsze? 

Niestety, depresja to podstępna choroba i nigdy nie można być pewnym, że się z niej wyleczyło na zawsze. Zazwyczaj leki bierze się przez kilka miesięcy i po powrocie do równowagi powoli można je odstawiać. Istnieje jednak ryzyko, że choroba wróci. Wtedy trzeba wrócić do leków – dokładnie na tej samej zasadzie, jak leczy się inne nawracające choroby, np. astmę czy łuszczycę.

Mieszaj terapie

Oczywiście tabletki nie wykluczają psychoterapii. Dr Kramer wyjaśnia, że „w rzeczywistości często jest tak, że chorzy dopiero po przyjęciu antydepresantów zaczynają inaczej postrzegać świat, inaczej się zachowywać i dopiero wówczas są w stanie szukać innych sposobów leczenia”.

Bez wstydu 

Jeśli więc od jakiegoś czasu nie widzisz sensu w życiu, masz problemy ze snem, ataki paniki, stronisz od ludzi i coraz mocniej zapadasz się w sobie – idź do psychiatry. Być może rozwieje Twoje obawy, być może podpowie, jak sobie poradzić z problemami, a może przepisze tabletki.

Jeśli przepisze, nie bój się ich. Recepta od psychiatry nie oznacza, że jesteś „psychiczna” – oznacza, że próbujesz rozwiązać aktywnie swój problem. A czy zechcesz podzielić się tą informacją z innymi, to już wyłącznie Twoja sprawa. Naszym zdaniem nie ma najmniejszego powodu do wstydu.

Gdy brakuje nam naturalnego światła (np. w okresie jesienno-zimowym) u ok. 15 milionów ludzi występuje dolegliwość, zwana sezonowym zaburzeniem afektywnym (z ang.: seasonal affective disorder, w skrócie SAD). Zobacz, co to i jak sobie radzić, gdy słońca masz jak na lekarstwo.

WH 06/2017