Leki przeciwbólowe: bezpieczne czy nie?

Ból odbiera rozum. I wcale nie mówimy tutaj o jakimś wyjątkowo silnym bólu, jak podczas porodu czy ataku silnej migreny. Wystarczy, że trochę rozboli Cię głowa albo poczujesz, że zbliża się okres, i już pędzisz po pigułkę, która ma Ci ulżyć w cierpieniu. Otwierasz opakowanie i łykasz, nie czytając ulotki, bo przecież skoro lek jest dostępny bez recepty w prawie każdym kiosku, to musi być bezpieczny, prawda? Nie. Wcale nie musi.

Ludzki mózg ma taką właściwość, że uczy się nie tylko wyławiać z otoczenia sygnały istotne dla organizmu, ale również ignorować te informacje, które uznaje za nieważne. Niestety, mózg czasami się myli. „Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki...”. Ile razy to słyszałaś i widziałaś? Sto? Tysiąc? Dziesięć tysięcy razy?

Wystarczająco dużo, żeby Twój mózg nauczył się już nie reagować. Już od czasów Paracelsusa wiadomo przecież, że każde lekarstwo może też być trucizną, że wszystko zależy od dawki. Oczywisty banał. Jednak spróbuj sobie przypomnieć, jaka jest maksymalna dopuszczalna dawka popularnego paracetamolu. Pamiętasz? Raczej nie. Znajdziesz tę informację właśnie w tej ulotce, której nie czytasz.

Co za dużo...

Dorosły człowiek nie powinien przyjmować więcej niż 4 gramy dziennie, ani więcej niż 1000 mg jednorazowo. Już dawka 6 gramów może trwale uszkodzić wątrobę. Jeśli używasz paracetamolu przez dłuższy czas, nie wolno przekraczać 2,6 grama na dobę.

Polacy kupują 2 miliardy tabletek przeciwbólowych rocznie.

Wiedziałaś, że nie wolno łączyć paracetamolu z alkoholem, bo to również może zaszkodzić wątrobie? Czym ostatnio próbowałaś złagodzić ból głowy, gdy przesadziłaś z alkoholem? Jest duża szansa, że właśnie paracetamolem.

Następnym razem, skoro już przesadzisz, sięgnij raczej po aspirynę albo ibuprofen. Oba te leki mniej obciążają wątrobę, i tak już przecież obciążoną neutralizacją alkoholu. To, że lepiej nadają się do leczenia kaca, nie oznacza jednak, że są bez wad, bo leki te mogą działać drażniąco na śluzówkę żołądka.

Dodatkowo aspiryna zmniejsza krzepliwość krwi. To dlatego nie powinny jej przyjmować osoby z wrzodami żołądka, po operacjach ani kobiety podczas okresu. Nie wolno też podawać aspiryny dzieciom poniżej 15. roku życia, bo zwiększa to ryzyko zachorowania na groźną chorobę – zespół Reye'a.

Interakcje leków

„Niepożądane interakcje między lekami to jedna z najczęstszych przyczyn zgonów – ostrzega dr Jarosław Woroń z Katedry Farmakologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Jeśli bierze się dwa leki, ryzyko niekorzystnych interakcji wynosi 13%. Przy pięciu lekach to już 58%, a przy siedmiu i więcej – 82%”.

Pamiętaj o zasadzie, żeby nigdy nie łączyć ze sobą dwóch leków należących do grupy Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych (NLPZ). Najpopularniejsze NLPZ to: ibuprom, kwas acetylosalicylowy, naproksen. Zdaniem doktora Woronia ich połączenie nie zwiększa skuteczności, zwiększa natomiast znacznie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Leki mogą wchodzić w interakcje również z napojami (dlatego najlepiej popijać je zwykłą wodą) czy jedzeniem – nawet banalny czosnek w połączeniu z aspiryną może zwiększyć ryzyko krwawienia.

Czasami, choć wyjątkowo rzadko, zdarzają się też silne reakcje uczuleniowe na dany lek. Jeśli poczujesz, że zaczynasz puchnąć, masz kłopoty z oddychaniem, wymiotujesz lub mdlejesz – nie czekaj, tylko pędź do lekarza lub wezwij pogotowie.

Zamiast tabletki

Nie zawsze musisz sięgać po tabletkę. W przypadku wielu bólów można sobie poradzić bez uciekania się do chemii. Czasami wystarczy wypić szklankę wody, udać się na masaż, powąchać lawendę albo po prostu wyjść na spacer. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, jak pokonać ból głowy bez tabletek.

Nie bój się

Czy to oznacza, że próbujemy Cię namówić do cierpliwego znoszenia bólu, byle tylko nie sięgać po środki przeciwbólowe? W żadnym wypadku. Często jest tak, że stres wywołany bólem może być bardziej niebezpieczny niż jedynie potencjalne i przy uważnym stosowaniu naprawdę niewielkie zagrożenie ze strony pigułek. Pamiętaj: ból wcale nie uszlachetnia.

Wykiwaj ból głowy

Twój facet zaczyna już reagować nerwowo, gdy znów mówisz, że boli Cię głowa? Oto porady dr Jessici Ailani, specjalistki leczenia bólu głowy z Georgetown University.

1. Ból napięciowy

Gdzie boli: tępy ból w okolicy czoła, symetryczny. Często pojawiający się pod wpływem stresu.

Pozbądź się go: idź na spacer. Już 10 minut spaceru spokojnym tempem może pomóc.

2. Migrena

Gdzie boli: zazwyczaj ból zlokalizowany jest po jednej stronie – koło oka i skroni. Światło i hałas są nie do zniesienia.

Pozbądź się go: weź dwie pigułki paracetamolu lub ibuprofenu. Popij wodą, a następnie wypij kawę albo colę, żeby dostarczyć kofeinę.

Zwalczaj ból w zarodku, bo stres wywołany przez ból może być groźniejszy niż lek. Zażyj lek, gdy zaczyna boleć i ból się nasila. Później środek może już nie pomóc.

3. Ból klasterowy

Gdzie boli: to jeden z najgorszych bólów, jakie zna ludzkość. Koncentruje się koło oka, które często jest zaczerwienione, może też opadać powieka. Na szczęście jest rzadki.

Pozbądź się go:jeśli nie przechodzi po 20 minutach, idź na izbę przyjęć i poproś o podanie tlenu. To pomaga. Jako że bóle powracają, warto kupić sobie butlę z tlenem do domu.

Poznaj kilka liczb, zanim sięgniesz po tabletkę

Leki przeciwbólowe to dobrodziejstwo. Ale warto pamiętać, że za każdym razem, gdy sięgasz po pigułkę, podejmujesz ryzyko. Statystyka jest po Twojej stronie, ale statystyka często się myli w pojedynczych przypadkach.

• 30 – mniej więcej po tylu minutach tabletka zaczyna działać. Daj jej więc czas, zanim sięgniesz po kolejną dawkę. Tabletka rozpuszczona w wodzie działa szybciej.
• 20 tysięcy osób co roku umiera w USA z powodu NLPZ. To więcej niż z powodu astmy, czerniaka i guzów szyi łącznie.
• 72 – nawet tyle godzin potrafi trwać atak migreny. W przypadku migreny tabletki dostępne bez recepty raczej nie pomogą.

Jeśli oprócz bólów głowy, dokuczają Ci bóle stawów czy brzucha, to szafka pełna leków bez recepty tylko pogorszy sprawę, ponieważ przyczyna zazwyczaj tkwi w chronicznych stanach zapalnych. Zobacz, jak sobie z nimi poradzić i poznaj proste sposoby na powracające bóle.

Tekst: Piotr Pflegel

WH 05/2014