Ginkgo biloba – właściwości, działanie, dawkowanie, przeciwskazania

Ginkgo biloba, zwany również miłorzębem japońskim, jest jednym z najstarszych drzew rosnącym na Ziemi. Wpływ ekstraktu z ginkgo biloba na poprawę funkcji kognitywnych mózgu został potwierdzony licznymi badaniami. Jednak suplementów z miłorzębem nie wolno łykać bezrefleksyjnie, bo wchodzi w interakcję z wieloma lekami.

Dr Paweł Szewczyk 2023-01-22

fot. Shutterstock.com

Spis treści

Ginkgo biloba – pochodzenie
Ginkgo biloba – właściwości
Suplementacja ginkgo biloba
Ginkgo biloba – działanie potwierdzone naukowo
Jak stosować ginkgo biloba?
Przeciwwskazania do stosowania ginko biloba
Podsumowanie
Źródła

Ginkgo biloba – pochodzenie

Ginkgo biloba nazywany też miłorzębem japońskim pochodzi nie z Japonii, a z Chin, ale do Europy przywędrował z Japonii, więc stąd jego nazwa. Jest hodowany w wielu krajach Azji, w Europie i Amerykach. Naturalnie występuje także w Polsce, choć w niewielkich ilościach. Za surowiec uznaje się świeże liście, z których produkowane są ekstrakty stosowane w suplementach diety. Czasem wykorzystuje się także suszone liście, niepoddawane procesowi ekstrakcji, do sporządzania suplementów lub naparów. To jeden z najstarszych gatunków drzew, a ze względu na to, że to ostatni „żyjący” przedstawiciel rodziny miłorzębowatych, często określa się go mianem „miłorzębu”, bez określnika „dwuklapowy”, bo inne po prostu nie występują.

Ginkgo biloba – właściwości

Najlepiej poznane terpenoidy (ginkgolidy, bilobalid), biflawonoidy (bilobetyna, amnetoflawon, ginkgetyna) oraz flawonoidy i pochodne kwercetyny oraz kemferolu charakteryzuje szeroki wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka, a ich wpływ określany jest jako terapeutyczny. Jednocześnie mogą one w istotny sposób przyczyniać się do zmian w przebiegu biotransformacji rozmaitych związków chemicznych, w tym zawartych w lekach, stąd stosowanie miłorzębu i suplementów z nim nie może być bezrefleksyjne.

Główne właściwości ginkgo biloba to ochroną komórek nerwowych, funkcje antyoksydacyjne oraz stabilizujące błony komórkowe. Zawarte w miłorzębie związki aktywne, poprzez wpływ na poprawę ukrwienia mózgu mogą działać na poprawę wydolności psychicznej, jak również ograniczać występowanie zaburzeń pamięci i minimalizować nasilenie objawów depresji.

Dotychczas zaobserwowano bardzo szerokie spektrum działania wyciągów z miłorzębu dwuklapowego, m.in.:

Ochronny względem mitochondriów
Antyoksydacyjny
Neuroprotekcyjny
Wspierający krążenie mózgowe i obwodowe
Przeciwzakrzepowy
Ograniczający uszkodzenia tkanki nerwowej wynikłe z narażenia na niedotlenienie, skrajne temperatury lub toksyny

Suplementacja ginkgo biloba

Ginkgo biloba stosuje się najczęściej w celu poprawy funkcji kognitywnych, przede wszystkim pamięci. Często polecany jest także jako środek usprawniający krążenie mózgowe i jako źródło substancji pomocniczych w przebiegu chorób neurodegeneracyjnych. Co ciekawe – miłorząb jest jedną z najchętniej kupowanych roślin pod postacią suplementów i środków wspierających działania terapeutyczne i profilaktyczne.

Dotychczasowe próby zastosowań ginkgo biloba przyniosły obiecujące rezultaty w poprawie funkcji poznawczych, szczególnie u pacjentów z Chorobą Alzheimera, demencją i łagodnymi zaburzeniami funkcji poznawczych. Warto zaznaczyć, że suplementy diety zawierające miłorząb często są wieloskładnikowe, a ich wpływ na organizm uwarunkowany będzie wszystkimi składnikami (oraz ich dawkami) zawartymi w jednorazowej porcji produktu

Ginkgo biloba – działanie potwierdzone naukowo

W pracach naukowych podejmuje się stosowania miłorzębu i jego ekstraktów przede wszystkim w przebiegu niedokrwienia, epilepsji, chorób przebiegających z uszkodzeniem nerwów obwodowych, ale także demencji i chorób psychiatrycznych, w tym choroby afektywnej dwubiegunowej.

Jedna z analiz, obejmująca osiem randomizowanych, kontrolowanych badań pozwoliła zaobserwować umiarkowany wpływ miłorzębu na poprawę objawów demencji i niedomogi krążenia mózgowego. Stosowanie niskich dawek (120 mg dziennie) u osób zdrowych nie przyniosło pożądanych efektów pod postacią poprawy zdolności kognitywnych. Udało się to jednak osiągnąć sięgając po dawki większe – 180 mg, obserwując poprawę pamięci i procesu uczenia się.

W przeglądzie systematycznym i meta-analizie 11 prac (3 dotyczyły osób ze schizofrenią, 8 z demencją) zaobserwowano istotną poprawę funkcjonowania dzięki miłorzębowi – zmniejszenie epizodów wytwórczych w schizofrenii oraz poprawę funkcji kognitywnych i codziennego funkcjonowania pacjentów z demencją.

Stosowane dawki wahały się w przedziałach 120-360 mg dziennie w przypadku schizofrenii (w każdej pracy zaobserwowano poprawę funkcjonowania), w przypadku demencji skuteczną dawka było 240 mg na dzień. Autorzy podkreślili możliwy potencjał suplementacji w ADHD, autyzmie i chorobie Alzheimera.

Inna analiza, obejmująca 9 prac (z interwencją 12-52 tygodni) z zastosowaniem ekstraktu EGb761 u osób z demencją, również udokumentowała istotną poprawę dzięki miłorzębowi. Jednocześnie autorzy zaobserwowali bezpieczeństwo stosowania dawki 240 mg ekstraktu, odnotowując, że osoby przyjmujące placebo częściej niż suplementowani rezygnowali z badań z powodu „działań niepożądanych”.

Takie same dawki EGb761 pozwoliły zaobserwować poprawę funkcji kognitywnych, codziennego funkcjonowania i oceny w skali Clinicians' Global Impression of Change (skala pozwalająca ocenić nasilenie objawów u osób z zaburzeniami psychicznymi) w meta-analizie 9 prac (n=2561, czas trwania 22-26 tygodni).

Analiza 7 prac z udziałem osób z chorobą Alzheimera (n=939) po raz kolejny przedstawiła niskie ryzyko działań niepożądanych, wysoki profil bezpieczeństwa, a przy tym efektywność – poprzez poprawę funkcji poznawczych i ogólnego stanu klinicznego chorych.

Inna publikacja, obejmująca 2608 przypadków z 21 eksperymentów, przyniosła informacje o poprawie w ocenie „mini-mental” (Mini–Mental State Examination – kwestionariuszu pozwalającym na szybką ocenę stanu psychicznego) dzięki zastosowaniu miłorzębu w połączeniu z konwencjonalnym leczeniem u osób z łagodnym upośledzeniem funkcji poznawczych i z chorobą Alzheimera.

W 2018 roku miała miejsce publikacja wytycznych klinicznych, skonstruowanych przez specjalistów z 9 krajów, dotyczących leczenia łagodnych zaburzeń poznawczych związanych z pamięcią właśnie z użyciem ekstraktu EGb 761.

W pracach naukowych możemy napotkać na stwierdzenia jakoby istniały „jasne przesłanki wspierające przekonanie o efektywności ekstraktu z miłorzębu w łagodnych zaburzeniach funkcji poznawczych i demencji”.

A jak wygląda sytuacja w przypadku osób zdrowych? Działanie jest pozytywne, ale nie spektakularne. W jednym z eksperymentów jednorazowa podaż ekstraktu miłorzębu pozwoliła na poprawę „szybkości uwagi” (jednego z 4 parametrów funkcji kognitywnych mierzonych w eksperymencie) po 2,5 godzinie od przyjęcia 240 mg lub 360 mg. Co ciekawe, efekt ten utrzymywał się nadal z końcem testu – po 6 godzinach od przyjęcia środka. Eksperyment obejmował młode, zdrowe osoby.

W innej z prac gdzie używano testów „serial threes” (test trójek) i „serial sevens” (test siódemek), czyli odejmowania cyfr po 3 lub po 7 od 100 w dół („serial sevens” jest jednym z elementów wspomnianego już testu „mini-mental”) u zdrowych, młodych osób zażywających miłorząb, żeń-szeń lub ich mieszankę zaobserwowano istotne poprawy. Podaż ekstraktu miłorzębu przyczyniła się do poprawy szybkości odpowiedzi i była zależna od stosowanej dawki (im więcej ekstraktu tym większa poprawa).

Jak stosować ginkgo biloba?

Mimo rozbieżności dawek stosowanych w eksperymentach naukowych najlepsze wyniki obserwuje się przy zażywaniu ekstraktu ginkgo biloba w ilości 120-240 mg. Większość prac obejmuje podaż długofalową, stąd też zasadnym wydaje się być planowanie suplementacji w perspektywie wielotygodniowej dawkami zbieżnymi z stosowanymi w protokołach dotychczasowych badań naukowych. Optymalnie warto rozważać suplementację trwającą >24 tygodni, dawkami 240 mg ekstraktu dziennie. Stosując miłorząb warto mieć na uwadze możliwe interakcje i czas przyjęcia warunkować innymi suplementami lub lekami.

Przeciwwskazania do stosowania ginkgo biloba i interakcje

Substancje aktywne zawarte w ginkgo biloba charakteryzuje szeroki wpływ na organizm, w tym możliwość zmian w przebiegu biotransformacji leków. Ekstrakty z miłorzębu wywierają wpływ na aktywność rodziny enzymów cytochromu P450 oraz aktywność glikoproteiny P. Jednocześnie flawony i flawonole występujące w miłorzębie mogą mieć wpływ na ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego i zwiększać nasilenie działania leków o podobnym charakterze. Zażywanie miłorzębu może przyczyniać się m.in. do:

Nasilenia działania leków przeciwpłytkowych (np. aspiryny – kwasu acetylosalicylowego)
Nasilenia działania leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryna) i heparyny
Zwiększenia częstości występowania zdarzeń niepożądanych podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych (t.j. trazodon, fenlezyna, fluoksetyna, escitalopram, paroksetyna, sertralina), przeciwlękowych (np. diazepam, alprazolam)niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ – ibuprofenu, diklofenaku) – odnotowywano m.in. krwawienia z nosa, przewodu pokarmowego i układu i oddechowego , zawroty głowy, spadki ciśnienia tętniczego krwi

W literaturze jasno podkreśla się, że należy unikać stosowania produktów zawierających miłorząb dwuklapowy w czasie przyjmowania leków psychotropowych z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) lub noradrenaliny (SNRI). Praktyki takie istotnie zwiększają ryzyko tzw. powikłań krwotocznych. Istnieją pojedyncze opisy przypadków występowania śpiączki u pacjentów przyjmujących miłorząb i leków psychiatrycznych. Tego typu połączenie powinno być zawsze konsultowane z lekarzem.

Ginkgo biloba – podsumowanie

Czy gingko biloba sprawdzi się w przypadku lekkich zaburzeń otępiennych? Wyniki badań naukowych wskazują na to, że tak, a jego wsparcie będzie bezpieczne i efektywne.

Natomiast na pytanie „Czy miłorząb będzie idealny dla zdrowych w celu maksymalizacji funkcji kognitywnych?” odpowiedź nie będzie tak pokrzepiająca. Z pewnością nie zawsze odniesiemy upragniony efekt, ale jak widać pewien potencjał jednak w nim drzemie. Inną sprawą o której musimy pamiętać to to, że jeśli jesteśmy młodzi, zdrowi, a dodatkowo prawidłowo odżywieni, aktywni fizycznie i wyspani – nasze zdolności poznawcze są już raczej na poziomie zbliżonym do naszego indywidualnego „maksimum” i trudno będzie je podnieść.