Czym jest fobia i jej najczęstsze rodzaje

W ostatnich latach wydarzyło się kilka katastrof lotniczych, np. rozbicie samolotu prezydenckiego w Smoleńsku, zaginięcie Boeinga 777 malezyjskich linii lotniczych czy katastrofa samolotu Airbus linii Germanwings, który rozbił się w Alpach francuskich.

Za każdym razem, kiedy słyszymy o podobnym zdarzeniu, pobudza to nasze ukryte lęki i wydaje nam się, że lot samolotem to mocno ryzykowna sprawa, chociaż tak naprawdę co 4 sekundy gdzieś na świecie startuje samolot i przeważnie dolatuje do celu, a ryzyko śmierci w katastrofie lotniczej wynosi jeden do 29 milionów.

To jest strach trochę irracjonalny: większość z nas potrafi go opanować i lata, kiedy musi. Są jednak osoby, dla których jednak ten lęk jest nie do opanowania. Sama myśl o lataniu wywołuje ataki paniki. I nie dzieje się to tylko w naszej głowie, tylko mamy całkiem realne, nieprzyjemne doznania fizyczne, łącznie z omdleniami. To jest właśnie fobia.

„Warto wiedzieć, jaka jest różnica między strachem i lękiem - mówi Michał Grasza, terapeuta poznawczo-behawioralny z centrum terapii „Od Nowa” we Wrocławiu. – Strach to psychologiczna i fizjologiczna reakcja na konkretne zagrożenie. Ma za zadanie utrzymać nas przy życiu – wbrew temu, co może nam się wydawać, jest bardzo potrzebny. Z lękiem mamy do czynienia, gdy obawiamy się jakiegoś niesprecyzowanego zagrożenia, boimy się tego, co w naszym mniemaniu może się wydarzyć, czyli nie podejmujemy działania tylko z powodu myśli o niebezpieczeństwie”.

Z psychiatrycznego punktu widzenia fobia to irracjonalny, paraliżujący lęk przed rzeczami, sytuacjami, zjawiskami, które obiektywnie nie są groźne (albo jeśli są, to w minimalnym stopniu). Osoby dotknięte fobią przez większość czasu zachowują się najzupełniej normalnie, podejmują racjonalne decyzje. Dopiero gdy zetkną się z bodźcem, który wzbudza lęk, ich zdrowy rozsądek znika w jednej chwili.

Sprawdź także, jak radzić sobie z fobią i co się dzieje z Twoim ciałem, kiedy panikujesz.

Reakcją otoczenia jest na ogół niedowierzanie i drwina. „Pacjenci, którzy do mnie trafiają, to nie osoby, które szukają sobie problemów, tylko takie, którym lęk niszczy życie osobiste i zawodowe - mówi Michał Grasza. - Nie pozwala im normalnie funkcjonować i cieszyć się życiem. Chciałbym to podkreślić: osoby zmagające się z fobiami przeżywają ogromne cierpienie, a często są nierozumiane przez bliskich czy pracodawców. Uważane są za »dziwaków«, bo jak można bać się wychodzić z domu, jak można bać się rozmowy z drugim człowiekiem, jak można bać się latać samolotem – pytają z pogardą? Można, i wiele osób tego doświadcza”.

Z większością lęków ludzie radzą sobie w ten sposób, że unikają sytuacji czy obiektów powodujących lęk. Ale według psychologa to tylko pogłębia problem, bo poradzić sobie z lękiem można tylko przez konfrontowanie się z nim. Właśnie do tego służy terapia.

Kiedy czujemy, że nasza fobia nie pozwala nam normalnie funkcjonować, koliduje z naszą pracą (np. uniemożliwia podróże służbowe), wpływa na relacje rodzinne – warto podjąć leczenie. Ale czy można całkowicie wyleczyć kogoś z fobii?

„Często pacjenci przychodzą na terapię z założeniem, że po jej zakończeniu już nie będą się bać. A to nie o to chodzi. Strach jest nam potrzebny do przeżycia. Celem terapii jest zmniejszenie lęku do poziomu, który pozwoli pacjentowi bez większego trudu podejmować aktywności, których wcześniej unikał” - mówi Michał Grasza. Według psychologa warto dać sobie około 6 miesięcy, aby uporać się z fobią. Wszystko zależy od naszej determinacji.

Najczęstsze fobie

W literaturze specjalistycznej opisano ponad 200 rodzajów fobii. Niektóre dosyć pospolite, inne zupełnie dziwaczne (lęk przed otworami). Oto ranking najpopularniejszych.

• zoofobia: 50% fobii dotyczy zwierząt, owadów, węży, gryzoni czy ptaków.
• akrofobia: kolejna rozpowszechniona fobia to lęk wysokości.
• klaustrofobia: lęk przed ciasnymi pomieszczeniami. Przerażają windy, jaskinie, tunele.
• aerofobia (awiofobia): boimy się samolotów i wszystkiego związanego z lataniem.
• hydrofobia: paniczny strach przed wejściem do zbiornika wodnego.
• dentofobia: lęk przed wszystkim, co jest związane z dentystą: ból, dźwięk, zapach itp.
• kancerofobia: paniczny lęk przed chorobami.
• hematofobia: mdlejemy na widok krwi, osłabia nas nawet sama możliwość zranienia.
• astrafobia: przeraża nas burza, pioruny i błyskawice.
• fobia społeczna: inni ludzie wzbudzają w nas silny niepokój.

WH 07-08/2016