Czosnek niedźwiedzi - właściwości, uprawa, zastosowanie

Czosnek niedźwiedzi (łac. Allium ursinum) zwany też trzemchą, cebulą czarownic oraz cygańskim, babczym, babnym lub psim czosnkiem to roślina zbliżona smakiem i aromatem do czosnku pospolitego. Ze względu na liczne właściwości lecznicze stosowany jest od wieków w medycynie ludowej. Dziś wraca popularność tego ziela. I nic dziwnego, bo trzemcha jest smaczna, zdrowa i… piękna. W pełni rozwinięta roślinka przypomina bowiem konwalię.

Czosnek niedźwiedzi - gdzie znaleźć

W Polsce czosnek niedźwiedzi można znaleźć wiosną w zaciszu lasów liściastych. Na stanowiskach naturalnych od 2004 r. objęty jest częściową ochroną gatunkową, co oznacza, że można go zrywać tylko w małych ilościach na użytek własny. Autorka książki "Smak dzikich roślin" Patrycja Machałek radzi: "Ścinaj liście z roślin, które wykształciły już pęd kwiatostanu - takie cebulki nabrały dość siły. Zostaw też choć listek, by roślinka naturalnie zakończyła swój cykl".

Bez problemu czosnek niedźwiedzi znajdziesz też w warzywniakach. Pojawia się już w marcu, a sezon na tę roślinę trwa do początku maja. Czosnek niedźwiedzi z wyglądu nie przypomina czosnku pospolitego i nie ma charakterystycznych ząbków. Czosnek niedźwiedzi ma długie zielone liście (przypominające konwalię), biały kwiatostan i cebulkę. Roślina jest jadalna w całości, najczęściej jednak spożywa się liście czosnku niedźwiedziego. Liście czosnku najlepiej zbierać nim zakwitną kwiaty (w marcu i kwietniu) – są wówczas delikatniejsze w smaku. Kwiaty oraz owoce są ostrzejsze w smaku od liści

Czosnek niedźwiedzi - uprawa

Można jednak spokojnie uprawiać czosnek niedźwiedzi poza środowiskiem naturalnym, np. we własnym ogródku czy na balkonie. Roślina ta jest w pełni mrozoodporna. Lubi półcień i stale wilgotną, żyzną glebę. Warto wiedzieć także, że czosnek niedźwiedzi nie urośnie na kwaśnym podłożu w okolicy drzew iglastych. Cebulki czosnku niedźwiedziego sadzi się w grupach, po kilka sztuk, w ok. 30-centymetrowych odstępach.

Czosnek niedźwiedzi - właściwości

Czosnek niedźwiedzi, podobnie zresztą jak czosnek pospolity, wykazuje ogrom właściwości prozdrowotnych, dlatego też jest rośliną znaną i stosowaną od lat w medycynie ludowej. Swoje lecznicze właściwości zawdzięcza przede wszystkim występującym w nim związkom siarki i alliiny (przekształcającą się samoczynnie w allicynę). Ale na tym nie koniec, bo czosnek niedźwiedzi jest także cennym źródłem licznych witamin (A, C i E) oraz minerałów, m.in. manganu czy cynku.

• Roślinie tej przypisuje się przede wszystkim silne działanie bakteriobójcze, co sprawia, że czosnek niedźwiedzi polecany jest w przypadku wszelkich przeziębień i infekcji, zwłaszcza infekcji dróg oddechowych. Dzięki zawartym w nim kwasom fenolowym a także innym substancjom lotnym, czosnek niedźwiedzi wspomaga leczenie kaszlu poprzez rozrzedzenie i ułatwienie odkrztuszania zalegającej wydzieliny.
• Obecne w czosnku niedźwiedzim związki siarki sprawiają, że jest to roślina o działaniu silnie antygrzybicznym, przez co można ją stosować w przypadku zakażeń pasożytniczych układu pokarmowego (np. glistnicy, owsicy czy tasiemczycy).
• W czosnku niedźwiedzim znajdziesz także dawkę witaminy A, C i E. Te antyoksydanty które chronią przed rozwojem miażdżycy, nadciśnienia, zakrzepów, chorób serca, udarów i nowotworów. Wpływa korzystnie na układ krążenia, ponieważ obniża poziom cholesteroli i trójglicerydów. Ponadto zawiera liczne mikro- i makroelementy – mangan i cynk, siarkę oraz żelazo.
• Związki siarki zawarte w roślinie wpływają dobroczynnie na układ pokarmowy, gdyż pobudzając wydzielanie soku żołądkowego i żółci, usprawniają tym samym pracę jelit. Czosnek niedźwiedzi zapobiega też powstawaniu wzdęć.
• Wykazano także, iż czosnek niedźwiedzi ma korzystne działanie na serce. Dzięki obecnej w nim adenozynie zioło zmniejsza lepkość krwi, a co za tym idzie - zmniejsza także ryzyko zakrzepów oraz obniża ciśnienie tętnicze. Poza tym czosnek niedźwiedzi obniża ciśnienie krwi, skutecznie obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów. Zmniejsza ryzyko miażdżycy, udarów, zawału serca i chorobie wieńcowej.
• Różne części roślin zawierają związki znane z działań antyoksydacyjnych – flawonoidy i karotenoidy, co w połączeniu z wysoką zawartością związków siarki sprawia, że czosnek niedźwiedzi stanowi idealny środek wspierający odporność organizmu.
• Dzięki dużej zawartości siarki czosnek niedźwiedzi stosuje się także jako środek wspomagający w leczeniu reumatyzmu. Nie tylko bowiem regeneruje chrząstki stawowe, ale i wykazuje działanie przeciwzapalne.
• Ze względu na wysoką zawartość związków siarki czosnek niedźwiedzi jest też świetnym wsparciem dla włosów, skóry i paznokci. Powinny na niego zwrócić uwagę zwłaszcza osoby zmagające się z trądzikiem, gdyż siarka wykazuje właściwości przeciwzapalne.

Czosnek niedźwiedzi - zastosowanie w kuchni

Jak już wspomniano wyżej, czosnek niedźwiedzi można zjadać w całości. Najczęściej jednak używa się liści czosnku, a kwiaty i owoce stosuje się jako jadalna dekorację. Ponieważ sezon na tę roślinę jest dosyć krótki, warto zajadać się nim na wiosnę na surowo i pomyśleć o przetworzeniu zioła tak, by móc cieszyć się jego smakiem i prozdrowotnymi właściwościami także zimą i jesienią.

Czosnek niedźwiedzi do sałatek

Najlepiej w kuchni sprawdzają się świeże liście czosnku posiekane na drobno nożem. Możesz je stosować jako aromatyczny dodatek do sałatek, zup, dipów i makaronów. Ponieważ w smaku jest zbliżony do zwykłego czosnku, sprawdzi się wszędzie tam, gdzie jego pospolity kuzyn.

Pesto z czosnku niedźwiedziego

Czosnek niedźwiedzi może być idealnym składnikiem pesto. Wystarczy, że jego liście zblendujesz z odrobiną soli i pieprzu oraz oliwą.

Oliwa z czosnkiem niedźwiedzim

A co powiesz na aromatyczną oliwę z czosnkiem niedźwiedzim? Do szklanej butelki przelej oliwe i dodaj posiekane liście czosnku.