Pigułki jednoskładnikowe – dla kogo taka antykoncepcja

Antykoncepcja hormonalna może mieć różne formy: mogą to być tabletki, mogą być plastry, zastrzyki, implanty wkładki domaciczne… O różnych rodzajach antykoncepcji przeczytasz tutaj. My skupimy się tym razem na tabletkach antykoncepcyjnych i wyjaśnimy, kiedy te zawierające tylko jeden składnik są lepszym wyborem.

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Czym się różnią pigułki jednoskładnikowe od dwuskładnikowych
2. Jak działają estrogeny
3. Jak działają progestageny
4. Dlaczego estrogen nie dla każdego jest dobry
5. Jakie są zalety pigułek jednoskładnikowych
6. Kto nie powinien stosować pigułek jednoskładnikowych
7. Jak wybrać właściwą metodę antykoncepcji
8. Gdzie szukać informacji o pigułkach jednoskładnikowych

Antykoncepcyjne tabletki dwuskładnikowe i jednoskładnikowe

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe zawierają – jak łatwo się domyślić – dwa aktywne składniki, a konkretnie dwa rodzaje żeńskich hormonów:
- syntetyczny progestagen
- syntetyczny estrogen.

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe zawierają tylko syntetyczny progestagen.

Dwa składniki pigułek antykoncepcyjnych

Działanie antykoncepcyjne, czyli zapobiegnięcie zapłodnieniu to efekt działania jednej z tych dwóch substancji.

Estrogeny

Estrogeny to żeńskie hormony płciowe niezbędne do tego, aby w okresie rozrodczym u kobiety występował prawidłowy cykl miesiączkowy i aby mogła ona zajść w ciążę. Odpowiadają ponadto za gospodarkę lipidową (zwiększając tzw. dobry cholesterol – HDL) i wapniową (zapobiegając osteoporozie). Poprawiają przyswajanie białek oraz syntezę białek wiążących inne hormony, przez co przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Estrogeny zwiększają też krzepliwość krwi i przyrost komórek endometrium oraz nabłonka piersi. Bez estrogenów nie ukształtują się prawidłowo drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe, tj. narządy płciowe, kobieca sylwetka, proporcje ciała, skład ciała itd. Niestety nadmiar estrogenów może nieść za sobą szereg problemów. Do najważniejszych zaliczamy zwiększenie ryzyka żylnej i tętniczej choroby zakrzepowo-zatorowej, co oznacza ryzyko zakrzepu w kończynie dolnej lub górnej, ale też udar, zator płucny czy zawał. Estrogeny mają znaczenie przy tworzeniu nowotworów hormonozależnych, jakimi są nowotwory endometrium czy piersi. Nadmiar tych hormonów odpowiada ponadto za przyrost masy ciała, zatrzymanie wody w organizmie, bolesność piersi czy częstsze migreny.

Progestageny

Progestageny to również żeńskie hormony płciowe. Obejmują one dużą grupę naturalnych i syntetycznych hormonów sterydowych, gdzie poszczególne substancje mogą mieć inne właściwości. Naturalny progesteron, produkowany głównie przez jajniki, warunkuje prawidłowy cykl miesiączkowy, owulację i zajście w ciążę.

W ciąży ułatwia implantację zarodka, a następnie – zmniejszając kurczliwość macicy – ułatwia donoszenie ciąży. Niedobór progesteronu może być przyczyną:

• nieregularnych miesiączek,
• plamienia międzymiesiączkowego,
• trudności z zajściem w ciążę,
• zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Nadmiar progeteronu może natomiast skutkować zatrzymaniem wody w organizmie i obrzękami.

Syntetyczne odpowiedniki progesteronu to progestageny. Grupa ta obejmuje substancje stosowane w tabletkach antykoncepcyjnych. Mogą one mieć różne dodatkowe właściwości, np. antyandrogenne (zmniejszające trądzik i poprawiające stan cery) lub antymineralokortykosteroidowe (działające lekko odwadniająco).

ZOBACZ TEŻ: Jak działa pigułka antykoncepcyjna

Niepożądane skutki pigułek z estrogenem

Pigułki zawierające estrogen, a więc te dwuskładnikowe, mogą być niewłaściwe dla wielu kobiet, ponieważ estrogen może powodować różne niedogodności. Do tych niepożądanych skutków należą:

• bóle głowy,
• migreny,
• tkliwość piersi,
• wahania nastroju,
• przyrost wagi.

Dwuskładnikowe pigułki antykoncepcyjne mogą być też nieodpowiednie dla kobiet z tzw. grup ryzyka. Antykoncepcja z syntetycznym estrogenem nie jest zalecana kobietom, które:

• palą papierosy i mają więcej niż 35 lat,
• karmią piersią,
• mają nadwagę lub otyłość (BMI ≥ 25),
• cierpią na migreny z aurą (bólów głowy poprzedzonych zaburzeniami widzenia),
• ciężkie nadciśnienie tętnicze i/lub znacznie podwyższony cholesterol,
• zdiagnozowaną cukrzycę z powikłaniami naczyniowymi,
• cierpią na żylną chorobę zakrzepowo-zatorową (ŻChZZ),
• mają zaburzenia krzepliwości krwi
• skarżą się na niewyjaśnione krwiawienia z dróg rodnych,
• chorują lub chorowały na raka piersi, 
• cierpią na choroby wątroby, w tym guzy.

„Istnieje również wiele znaków ostrzegawczych, które lekarz powinien uwzględnić, zanim przepisze tabletkę dwuskładnikową zawierającą estrogen. Należy tu wspomnieć o wszelkich chorobach zwiększających ryzyko zakrzepicy, tj. chorobach zapalnych jelit (np. chorobie Leśniowskiego–Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego), a także chorobach reumatycznych (toczeń układowy, zespół Sjögrena, mieszana choroba tkanki łącznej, twardzina, zapalenie naczyń). Istotna przy podjęciu decyzji o tabletce jest też masa ciała, wiek i choroby współistniejące, takie jak nadciśnienie, cukrzyca, migreny bez aury, żylaki. Ważne, aby zwrócić lekarzowi uwagę, jeśli wywiad rodzinny pacjentki obciążony jest incydentami zakrzepicy żylnej i/lub tętniczej, trombofiliami albo rakiem piersi. Na decyzję może ponadto mieć wpływ tryb życia kobiety, rodzaj pracy, aktywność fizyczna” – zwraca uwagę dr n. med. Katarzyna Lau – zastępca kierownika Oddziału Ginekologii Operacyjnej i Zachowawczej, Miejskie Centrum Medyczne im. dr. K. Jonschera w Łodzi, ekspertka kampanii edukacyjnej Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu.

SPRAWDŹ TEŻ: Co zrobić, gdy zapomnisz o pigułce?

Czy tabletka jednoskładnikowa jest lepszym wyjściem?

Często tak, chociaż nie zawsze. Tabletka jednoskładnikowa jest równie skuteczną metodą zapobiegania ciąży jak tabletka dwuskładnikowa. Wskaźnik Pearla dla tabletki jednoskładnikowej zawierającej nowoczesny progestagen wynosi 0,73–0,93. Współczynnik ten dla tabletek z estrogenem waha się między 0,2 a 1,4.

Tabletka jednoskładnikowa, a więc ta niezawierająca estrogenu może być bezpiecznie stosowana przez większość kobiet, u których wystąpiły przeciwwskazania do podania estrogenu. W jej przypadku nie ma znaczenia masa ciała, wiek pacjentki czy palenie papierosów.

Kiedy nie stosować tabletki jednoskładnikowej?

Jak w przypadku każdego leku, również i tabletki jednoskładnikowe nie są bezpieczne dla każdego. Do przeciwwskazań należą m.in.:

• czynna choroba zakrzepowo--zatorowa,
• ciężka choroba wątroby czy nerek,
• obecność nowotworów hormonozależnych,
• niewyjaśnione krwawienie z dróg rodnych.

Jak widać, lista przeciwwskazań w przypadku tabletki jednoskładnikowej jest zdecydowanie krótsza, bo ograniczona o wszystkie przeciwwskazania do zastosowania estrogenów.

„Tabletka jednoskładnikowa jest jedyną formą tabletki antykoncepcyjnej, którą można zastosować podczas karmienia piersią, a także w przypadku występujących w przeszłości powikłań zakrzepowych. Może być zażywana przez pacjentki cierpiące na migreny z aurą lub na choroby zwiększające ryzyko zakrzepicy” – mówi dr Katarzyna Lau.

Jak wybrać właściwą metodę antykoncepcji?

Na pewno nie na podstawie artykułu w internecie. Nawet tego. Najlepszą metodą jest wizyta u ginekologa, do którego masz zaufanie i który będzie miał dla Ciebie trochę czasu. Wizyta u lekarza jest zresztą nieunikniona, bo tabletki antykoncepcyjne to leki dostępne wyłącznie na receptę.

Jednak, żeby lekarz mógł podjąć właściwą decyzję, musi dysponować pełną wiedzą nie tylko na temat aktualnego stanu Twojego zdrowia, ale również o schorzeniach z przeszłości, które mogą stanowić przeciwwskazanie.  I tu potrzebne jest Twoje zaangażowanie. 

„Czasem kobietom może się wydawać, że pewne sytuacje nie mają znaczenia, np. częste zawały, udary w rodzinie. Dla lekarza może to jednak być bardzo ważna informacja i wskazówka przydatna podczas prowadzenia dalszego wywiadu lekarskiego. Niekiedy pacjentki uważają, że nie warto wspominać o chorobach, które są wyleczone, np. o raku piersi. A to jest podstawowe przeciwwskazanie do podania estrogenów. Kobiety powinny być świadome wszelkich aspektów, które lekarz bierze pod uwagę przy wyborze idealnej, skutecznej i bezpiecznej metody zapobiegania ciąży” – przestrzega dr Lau.

Kampania edukacyjna Antykoncepcja bez Estrogenu

Zainicjowana przez Exeltis kampania edukacyjna pt. Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu ma na celu zwiększenie świadomości kobiet na temat skutecznej i wysoce bezpiecznej jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. 

Na stronie kampanii www.antykoncepcjajednoskladnikowa.pl zamieszczono artykuły i porady ekspertów oraz udostępniono aplikację z ankietą opracowaną przez specjalistkę w dziedzinie ginekologii. Celem ankiety jest przygotowanie pacjentki do rozmowy z ginekologiem o antykoncepcji hormonalnej, m.in. przez określenie ryzyka związanego z przyjmowaniem syntetycznego estrogenu obecnego w tabletkach dwuskładnikowych. Warto skorzystać z tego serwisu, zanim wybierzesz się do lekarza.