Fitoreksja – czyli kompulsywne ćwiczenia

1. Czym jest fitoreksja – objawy
2. Czy fitoreksja to zaburzenie psychiczne?
3. Zdrowotne konsekwencje kompulsywnych ćwiczeń
4. Kryteria diagnostyczne
5. Co może ci dać terapia?

Walka o idealną sylwetkę może się niekiedy przejawić w nadmiernej i niekontrolowanej potrzebie ćwiczeń. Fitoreksja często współwystępuje z zaburzeniami odżywiania, a to wszystko może stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Jeśli objawy wymienione poniżej wydają Ci się znajome, powinnaś skonsultować się z lekarzem, aby omówić plan terapii. 

ZOBACZ: Sztuka odpoczywania – 4 sposoby aktywnej regeneracji

Czym jest fitoreksja – objawy

• Całe Twoje życie ogniskuje się wokół ćwiczeń.
• Rygorystycznie przestrzegasz reżimu ćwiczeń, pomimo zmęczenia, choroby, złej pogody, a nawet kontuzji.
• Sztywny plan zajęć fitnessowych jest priorytetem i nie rezygnujesz z niego nawet jak koliduje jakimiś innymi ważnymi wydarzeniami w Twoim życiu. Raczej zrezygnujesz z nich, niż z ćwiczeń.
• Zdarza Ci się, że aby zrealizować plan, ćwiczysz w nietypowych porach (środek nocy), albo miejscach (np. toaleta, podczas imprezy rodzinnej).
• Kiedy z jakichś powodów nie możesz ćwiczyć, doświadczasz intensywnych nieprzyjemnych emocji, niepokoju, poczucia winy, stanów depresyjnych.
• Ćwiczenia są dla Ciebie podstawowym sposobem na rozładowanie emocji, uspokojenie,  odstresowanie.
• Ćwiczysz tylko po to, aby spalić kalorie.
• Ćwiczysz po to, aby móc sobie pozwolić na jedzenie.
• Czujesz się zawstydzona, że tyle ćwiczysz, starasz się to ukryć przed innymi.
• Często bywasz przetrenowana.
• Masz poczucie, że wciąż nie jesteś w tym wystarczająco dobra, szybka, silna, wciąż za mało z siebie dajesz na ćwiczeniach.
• Twoja aktywność nie pozwala Ci na utrzymywanie tylu kontaktów towarzyskich, co dawniej.  
• Ćwiczysz mimo choroby, kontuzji, złej pogody.

Czy fitoreksja to zaburzenie psychiczne?

Fitoreksja nie jest uznawana za zaburzenie psychiczne i nie figuruje w Podręczniku Diagnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych DSM wydawanym przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, używanym przez wielu pracowników służby zdrowia do diagnozowania zaburzeń psychicznych. Jest to raczej nowy problem, chociaż termin „kompulsywne ćwiczenia” lub „uzależnienie od ćwiczeń” są opisywane od lat 70. XX wieku, a William Glasser jako pierwszy opisał uzależnienie od biegania. Zasugerował, że biegacze rozwijają to uzależnienie z powodu pozytywnych efektów psychologicznych (np. euforii biegacza). Zaobserwowano też, że fitoreksja towarzyszy często takim problemom, jak: 

• zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia)
• perfekcjonizm
• neurotyzm
• narcyzm
• cechy obsesyjno-kompulsywne

Na fitoreksję narażeni są częściej sportowcy, tancerze, czyli ludzie dla których ćwiczenia, to część zawodowego życia. Przyczyniają się do tego wymagania treningowe, wymagania dotyczące wagi i budowy ciała, silna presja na osiągnięcia, rywalizacja, stres psychiczny i fizyczny.

SPRAWDŹ: Czy joga odchudza?

Zdrowotne konsekwencje kompulsywnych ćwiczeń

Amerykańska organizacja National Eating Disorders Association (NEDA) wymieniła następujące ryzyko, jakie niosą za sobą treningi ponad siły, szczególnie w połączeniu z zaburzeniami odżywiania.  

• Zaburzenia, albo całkowita utrata cyklu miesiączkowego 
• Spadek odporności. Częstsze infekcje.
• Zaburzenia równowagi hormonalnej.
• Osteoporoza, czyli utrata gęstości kości
• Tzw. „triada zawodniczek” - połączenie zaburzeń odżywiania, zaburzeń miesiączki i osteoporozy.
• Niedobór energii, przewlekłe zmęczenie, ospałość
• Niedokrwistość.
• Uporczywe bóle mięśni.
• Przewlekłe bóle stawów.
• Powtarzające się urazy i kontuzje.
• Problemy kardiologiczne.
• Bole brzucha, nudności, wymioty.
• Zaparcia
• Zapalenie trzustki
• Zaburzenie równowagi elektrolitowej
• Zawroty głowy, omdlenia.

Kryteria diagnostyczne

Nie ma obecnie uznawanego przez wszystkich testu, za pomocą którego możemy jednoznacznie zdiagnozować fitoreksję, ale specjaliści proponują oparcie się na sześciu kryteriach, które mogą występować we wszystkich typach uzależnień behawioralnych.  

Istotność: Całe życie ogniskuje się wokół ćwiczeń, stanowią one najważniejszy element życia człowieka. 

Konflikt: Kompulsywne ćwiczenia są źródłem konfliktu pomiędzy osobą, a otoczeniem.  

Przyjemność: Ćwiczenia dostarczają przyjemności, a nawet euforii.

Tolerancja: Aby doświadczać tych samych efektów psychologicznych ćwiczeń ludzie potrzebują coraz większych „dawek”. 

Objawy abstynencyjne: Po zaprzestaniu ćwiczeń ludzie doświadczają nieprzyjemnych odczuć (podobnie jak uzależniony po odstawieniu substancji).  

Obecność nawrotów: Po próbach zmniejszenie ilości ćwiczeń ludzie powracają do wcześniejszych schematów zachowania.  

Występowanie tych kryteriów pomaga ocenić, czy mamy do czynienia z osobą, która ma problem z uzależnieniem od ćwiczeń fizycznych.

Co może dać Ci terapia

Osoba, która podejrzewa u siebie opisywany problem może poszukać terapeuty, który zajmuje się uzależnieniami behawioralnymi. Celem terapii powinno być ograniczenie ćwiczeń do zdroworozsądkowej ilości, Praca nad pozytywnym wizerunkiem ciała, wypracowanie zdrowszego stylu życia, zbadanie jakie okoliczności, czy czynniki wyzwalają potrzebę kompulsywnych ćwiczeń, próby znalezienia zdrowszych sposobów rozładowywania emocji i radzenia sobie z konfliktami. Dodatkowo uwagę powinno się zwrócić na nauczenie się dbania o siebie, odpoczynku, słuchania sygnałów z ciała oraz poprawienie relacji społecznych, które mogły ucierpieć na skutek fitoreksji.  

Warto jednak mieć świadomość, że jest to problem bardzo złożony, który współwystępuje z wieloma innymi zaburzeniami, dlatego terapia może być trudna, a na pewno wymaga dużego zaangażowania i pracy ze strony pacjenta. 

Jeśli podejrzewasz, że bliska osoba ma problem, sama możesz zaoferować wsparcie. Postaraj się tak rozmawiać, aby ta osoba nie czuła się zagrożona, atakowana, czy wyśmiewana, bo wzbudzisz tylko reakcję obronną.  Powiedz, że się martwisz, że tyle ćwiczy i że to może być szkodliwe dla jej zdrowia. Spytaj, czy nie myślała o jakiejś formie terapii, upewnij ją, że to żaden wstyd. Możesz nawet sama poszukać i podsunąć jej jakiś polecany kontakt. Jeśli ktoś bliski ewidentnie szkodzi sobie, to nie możesz kierować się fałszywie rozumianą tolerancją i akceptacją dla cudzych „dziwactw”. 

Źródło: medicalnewstoday.com

ZOBACZ TEŻ: Ortoreksja - kiedy zdrowe jedzenie staje się niezdrową obsesją?